पुष्पाग्रज: कवितेचे हस्ताक्षर

कवितेचे हस्ताक्षर

ही कविची पहिल्या काव्यसंग्रहातील (कॅलिडोस्कोप) अनुक्रमाने पहिली कविता आहे. ही कविता हस्ताक्षरात छापली आहे हेही कल्पक वाटले.

No comments:

शब्दांच्या संगतीतला प्रवास

-पुष्पाग्रज

‘कॅलिडोस्कोप’ हा माझा पहिला कवितासंग्रह 1986 साली प्रकाशित झाला. वास्तविक त्या आधी दहा वर्षे मी लिहायला लागलो होतो. पण ते अभिजात लेखन नव्हे याची मला कल्पना होती. मराठीतील समकालिन कवितेची मला तोवर जाणही नव्हती. त्यामुळे तो सगळा कवितेआधीचा रियाज होता असेच मी म्हणेन. योगायोगाने डॉ. सोमनाथ कोमरपंत यांच्या रूपाने मला योगीस्वरूप गुरू भेटला. चौगुले कॉलेजमध्ये मी विज्ञानशाखेत शिकत होतो. त्यावेळी इंटरपर्यंत आम्हाला दुसरी भाषा म्हणून मराठी घेता येत होती. आमचे मराठीचे प्राध्यापक कोमरपंत सर होते.
त्या दरम्यान मी पांढर्‍यावर थोडे काळे करीत आलो होतो. माझ्या कविता गोमन्तक, नवप्रभा, राष्ट्रमत या दैनिकांच्या रविवार आवृत्त्यांत छापून येत होत्या. कोमरपंत सरांचा तास सुरू झाला की काही मुले आरि मुलीही सरांकडे आग्रह करायच्या की पुष्पाग्रजांनी ‘त्या’ कविता वर्गात वाचून दाखवाव्या. मीही मग आढेवेढे घेत त्या कशाबशा वाचून दाखवायचो.
कोमरपंत सरांना माझ्यात काय स्पार्क दिसला कोण जाणे, पण त्यांनी माझ्या वाङ्मयीन व्यक्तिमत्वाला पैलू पाडायचे ठरवले. समकालीन कवितेबरोबरच अर्वाचिन कवितेचा माझा अभ्यास व्हावा म्हणून त्यांनी अनेक पुस्तकांची, काव्यसंग्रहांची लांबलचक यादी माझ्याकडे दिली. चौगुले कॉलेजचे ग्रंथालय इतके समृद्ध होते की या सर्व पुस्तकांबरोबर इतरही पुस्तके वाचण्यात मला वेगळाच आनंद मिळू लागला. याचे कारण आतापर्यंत अर्नाळकर, काशीकर, चंद्रकांत काकोडकर आणि दिवाळी अंकांतील कथा-कविता वाचण्यापर्यंतच माझे वाचन सीमित होते. वाचनाची ही कक्षा आता वाढली होती आणि आपण जे लिहितो त्याचा दर्जा (?) काय आहे, याचीही जाणीव मला होत गेली. त्यानंतर कोमरपंत सरांच्याच सांगण्यावरून त्यांच्या सोबत मी बर्‍याच अ.भा.साहित्य संमेलनांना उपस्थिती लावीत गेलो. अशा प्रकारे अप्रत्यक्षरित्या डॉ. सोमनाथ कोमरपंत यांचे शिष्यत्व मला प्राप्त झाले.
मी कविकुलगुरू कुसुमाग्रजांच्या नावाची नक्कल करतो आहे असे मला सतत वाटत होते आणि त्यातून एक भीतीही निर्माण झाली होती. परंतु ‘तात्यासाहेब’ (हे नाव आदरणीय रामकृष्ण नायक यांच्याकडून मला मागाहून कळाले) मडगावच्या मोती डोंगरावरील रेस्ट हाऊसवर उतरल्याचे मला समजले. मी घाबरत माझ्या कवितांचे चोपडे त्यांच्याकडे घेऊन गेलो. ह्या देवमाणसाने ते वरवर न वाचता सावकाशीने वाचले, त्यातल्या आवडलेल्या कवितांचा पहिल्या पानावर उल्लेख करून आपला प्रेमळ अभिप्रायही लिहिला. इतकेच नव्हे माधव गडकर्‍यांना फोन करून त्यांच्या साहित्यिक चळवळीत मला सामील करून घेण्यास सांगितले. मला गगन ठेंगणे झाले होते. कारण तोवर कोणीच, म्हणजे नरेंद्र बोडके देखील माझी दखल घेत नव्हता. त्यानंतर रामनाथीच्या ‘त्या’ ऐतिहासिक आणि अविस्मरणीय निवासी साहित्य शिबिरात मला खूप काही शिकता आले. नव्या स्वरूपात माझे कवितालेखन सुरू झाले. महाराष्ट्रातील काही दर्जेदार मासिकांत कविता छापूंन येऊ लागल्या. ‘सत्यकथे’च्या राम पटवर्धनांची कवितेवर विश्‍लेषण करणारी पत्रे येऊ लागली. मला सूर सापडला होता आणि त्यातूनच ‘कॅलिडोस्कोप’चा जन्म झाला. पूर्वीच्या दीड - दोनशे कविता मी बाजूला ठेवल्या. तात्यासाहेबांना आवडलेल्या, परंतु माझ्या नव्या जाणिवांत न बसणार्‍या त्या कवितांचाही मी स्वीकार केला नाही. एक दिवस नव्या स्वरूपातील निवडक कवितांचे हे बाड मी पुण्याच्या महाराष्ट्र साहित्य संस्कृती मंडळाकडे पाठवले आणि काय आश्‍चर्य - या पुस्तकाच्या प्रकाशनार्थ मला मंडळाकडून अनुदान घोषित करण्यात आले. मागाहून माझा जीवाभावाचा मित्र बनलेला नरेंद्र बोडके यानीच डोंबिवली येथून ‘कॅलिडोस्कोप’ प्रकाशित केला. त्याला पुरस्कार मिळाले. कौतुुक झाले आणि माझी कवितेची प्रामाणिक साधना सुरू झाली, जी आजवर चालू आहे.
‘कॅलिडोस्कोप’च्या बाबतीत हे सारे मला सांगायचे होते, ते येथे सांगून मोकळा होतो. या प्रवासात ज्यांचे ज्यांचे सहकार्य लाभले त्यांची मी ऋणी आहे. त्यात शंकर वैद्य आहेत, गजानन रायकर आहेत, वसंत सावंत, गडकरी, ग.ना.कापडी आहेत, नारायण सुर्वे, वसंत आबाजी डहाके, अशोक बागवे, प्रज्ञा दया पवार...असे असंख्य आहेत. अकाली इहलोकीची यात्रा संपवणारा माझ्या अस्तित्वाचा अंश नरेंद्र बोडके यांचे विस्मरण तर मला जन्मभर होणार नाही. इथेच थांबतो.
(प्रस्तावना ‘कॅलिडोस्कोप’ दुसरी आवृत्ती(2012) )

पुष्पाग्रज यांनी कवितेबरोबरच नाटक, कादंबरिका, प्रवासवर्णन, ललित-आत्मपर लेख, विनोदी लेखन अशी मुशाफिरी केली आहे. हा ब्लॉग केवळ त्यांच्या कवितेपुरता मर्यादित आहे. काव्यसंग्रहांव्यतिरिक्त त्यांची पुस्तके खाली नोंदविली आहे. इच्छुकांना ती पाहता येतील.

या ब्लॉगचे स्वरूप

लेखकाबद्दल जाणून घेताना काढलेले नोट्स असे या ब्लॉगचे स्वरूप समजता येईल. किंवा याला ‘लघु ब्लॉग विशेषांक’ असेही कोणी म्हटले तर त्याला हरकत नाही. यातील लेखनाचे हक्क सर्वस्वी त्या त्या लेखकांचे आहेत. नोंद केलेल्या साहित्याचा शोध, निवड, टायपिंग, ब्लॉगची मांडणी हे सर्व ब्लॉगकर्त्याचे. त्याबद्दल कसलाही पैशांचा लाभ ब्लॉगकर्त्याला झालेला नाही. साहित्याच्या आवडीतून व आपल्या सभोवतालचे साहित्य व लेखक यांच्याबद्दल शोध घेणे यातून हे ब्लॉग घडले आहेत.

- समीर झांट्ये (sameerzantye@gmail.com)

पुष्पाग्रज

पुष्पाग्रज : अशोक नाईक तुयेकर : शिक्षण बीएससी(केमिस्ट्री) : शिक्षक: पत्रकार

कवितेचे हस्ताक्षर

No comments:

Post a Comment

Report Abuse